Harezmi Kimdir? Harezmi Hayatı, Matematik Alanındaki Çalışmaları ve Katkıları

Harezmi Kimdir?

Tam adı Ebu Abdullah Muhammed bin Musa el-Harezmi olan ve kısaca Harezmi olarak isimlendirilen Harezmi, matematik başta olmak üzere gökbilim ve coğrafya alanlarında da birçok çalışması ve katkısı olan bir Fars bilim adamıdır. 780 tarihinde Özbekistan’ın Harezm bölgesinde Hive şehrinde doğan Harezmi’nin Türk olduğu iddaalar bulunmaktadır. Matematik, astronomi ve coğrafya alanlarında birçok eseri bulunmaktadır. Bu eserler halen okunmakta. Harezmi 850 tarihinde Bağdat’ta vefat etmiştir.

Harezmi Yaşamı

780 tarihinde Özbekistan’ın Horasan bölgesindeki Harezm de bulunan Hive şehrinde dünyaya gelmiştir. Temel eğitimini de burada alan Harezmi, özel ilgi duyduğu ilmi konular öğrenmek için Bağdat’a gelir. Buraya yerleşen Harezmi zamanın Abbasi halifesi olan Mem’un tarafından Eski Hint Medeniyetlerine ait, Yunan Medeniyetlerine ait, Mezopotamya Medeniyetlerine ait ve Eski Mısır Medeniyetlerine ait eserleri bünyesinde barındıran Bağdat Saray Kütüphanesi’nde görevlendirilir.

Harezmi’nin Matematik Alanında Yaptığı Çalışmalar

Hem doğunun hemde batının ilk müstakil cebir kitabı olan Harezmi’nin El’Kitab’ül-Muhtasar fi Hısab’il Cebri ve’l-Mukabele yani Cebir ve Denklem Hesabı Üzerine Özet Kitap isimli kitabında cebir kelimesi ilk olarak kullanılmıştır. Yani cebir kelimesini ilk defa Harezmi kullanmıştır.

Matematik alanındaki çalışmaları cebirin temelini oluşturmuştur. Bir dönem bulunduğu Hindistan’da sayıları ifade etmek için harfler ya da heceler yerine basamaklı sayı sisteminin ( onluk sistem) kullanıldığını saptamıştır. Harezmî’nin bu konuda yazdığı kitabın Algoritmi de numero Indorum adıyla Latinceye tercüme edilmesi sonucu, sembollerden oluşan bu sistem ve sıfır 12. yüzyılda batı dünyasına sunulmuştur.

Matematik alanındaki çalışmaları cebirin temelini oluşturmuştur. Bir dönem bulunduğu Hindistan’da sayıları ifade etmek için harfler ya da heceler yerine basamaklı sayı sisteminin kullanıldığını saptamıştır. Harezmî’nin bu konuda yazdığı kitabın Algoritmi de numero Indorum adıyla Latince’ye tercüme edilmesi sonucu, sembollerden oluşan bu sistem ve sıfır, 12. yüzyılda batı dünyasına sunulmuştur. Hesab-ül Cebir vel-Mukabele adlı kitabı, matematik tarihinde, birinci ve ikinci dereceden denklemlerin sistematik çözümlerinin yer aldığı ilk eserdir. Bu nedenle Harezmî (Diophantus ile birlikte) “cebirin babası” olarak da bilinir.

İngilizcedeki “algebra” ve bunun Türkçedeki karşılığı olan “cebir” sözcüğü, Harezmî’nin kitabındaki ikinci dereceden denklemleri çözme yöntemlerinden biri olan “el-cebr”den gelmektedir.

Harezmi’nin Coğrafya Alanında Yaptığı Çalışmalar

Coğrafya alanında da tanınmış biridir ve coğrafya alanında birçok araştırmalar yapmıştır. Dağlar ve kum yuvaları konusunda ölçüm ve hesapları bulunmaktadır.

Harezmi’nin Eserleri

Harezmi’nin Matematik ile ilgili eserleri;

• El- Kitab’ul Muhtasar fi’l Hesab’il Cebri ve’l Mukabele
• Kitab al-Muhtasar fil Hisab el-Hind
• El-Mesahat

Harezmi’nin Astronomi ile ilgili eserleri;

• Zîc-ul Harezmî
• Kitab al-Amal bi’l Usturlab
• Kitab’ul Ruhname

Harezmi’nin Coğrafya ile ilgili eserleri;

• Kitab surat al-arz

Harezmi’nin Tarih ile ilgili eserleri;

• Kitab’ul Tarih