Noel Bayramının Dünya Üzerindeki Etkisi
Bütün dünyada olduğu gibi Türkiye’de de Noel kutlamaları yapılmaktadır. Normal şartlarda Noel bayramı Hristiyanlara ait bir bayram ama özellikle eğlence kaynağı ve piyasanın canlanması ile orantılı olarak Hristiyan olmayan toplumlarda da Noel kutlamaları yapılmaktadır. Diğer önemli bir neden ise batı kültürünün dünya üzerindeki etkisidir.
Çünkü batılı ülkelerin sinema, edebiyat, medya gibi birçok alanında gündemde olan bu durum bütün dünyaya yayılmakta ve etkilemektedir. Noel kutlamaları kış mevsimi kutlamaları arasında en ünlü kutlamalardandır. Çeşitli yerel ve bölgesel Noel gelenekleri hala devam etse de film endüstrisi, popüler edebiyat, medya ve televizyon aracılığı sayesinde Amerikan ve İngiliz motifleri dünyada en yaygın olarak kulanılan Noel motifleridir.
Türkiye Ermenilerinin Noel Gelenekleri
Türkiye Ermenileri Noel’i Surp Dzınunt (Kutsal Doğuş) olarak adlandırırlar ve 6 Ocak tarihinde kutlarlar. Surp Dzınunt yortusuna hazırlık Ermeni Kilisesi’nde yedi hafta sürer ve bu hazırlık dönemine Hisnag (elli günlük dönem) adı verilir. Hisnag’in birinci, dördüncü ve yedinci haftaları kilise üyelerine vejetaryen perhiz salık verilir. Her Cumartesi günbatımında dualar ve ilahiler eşliğinde mor renkli yeni bir mum yakılır. Noel yortusuna hazırlık dönemi içerisinde gerçekleşen yılbaşı gecesi aileler ile birlikte geçirilir. Kilisede yıl sonu şükran duasına gidilir ve akşam aile üyeleri, akraba ve dostlarla bir araya gelinir. Yoksul, kimsesiz, dul, yetim, engelli tanıdıklar da unutulmaz, ve mümkünse akşam yemeğine davet edilirler. Surp Dzınunt perhizi olduğu için, sofrada özellikle deniz ürünlerinin ve vejetaryen yemeklerin yanı sıra topik ve kuru yemiş bulundurulur.
Ermeni geleneği olmasa da 1930’lardan beri sofralarda hindi yemeklerine sıkça rastlanır. Yılbaşı gecesi saat 23:58 sularında evdeki tüm ışıklar söndürülür ve hep birlikte Rab’bin Duası söylenerek Yeni Yıl’a girilir. Duadan hemen sonra evdeki tüm odaların ışıkları yakılır ve herkes birbirini kucaklar, yeni yıl dilekleri sunulur, çocuklar hediyelerle sevindirilir, anuşabur (bir tür aşure) yenilir. Yılbaşı’nda İstanbul Ermenileri’ne özgün gelenekler de devam ettirilir ve bereketi simgeleyen nar dükkânların eşiklerinde patlatılır ya da bürolarda masaların üzerine yerleştirilir. En az bir ayazma ziyareti de bu dönemin adetleri arasındadır.
Cırakaluyts denilen Surp Dzınunt arefesinde (5 Ocak), yedi mor mum hep bir arada yakılır. Kiliselerde gün batımına doğru başlayan ayinden sonra aileler yılbaşı gecesinde olduğu gibi toplanır. Perhiz olduğu için et yenilmez, daha çok deniz ürünleri tüketilir. 6 Ocak Noel (Surp Dzınunt) günü, saat 10-12 arası kiliselerde düzenlenen ayine katılınır. Kumkapı’daki tarihi Patriklik binasından Merkez Kilise’ye saat 10:00’da dini geçit düzenlenir. Öğleden sonra Patrikhane’de isteyen herkesin katıldığı bayramlaşma kabulü yapılır. Daha sonra akşam geç vakitlere kadar yakın ve uzak akrabalar ziyaret edilir, gün bayramlaşmayla geçer. Noel’in ikinci günü, 7 Ocak’ta kabir ziyaretleri yapılır, aileler ölmüşlerinin ruhlarına dua okur ve yakınlarının mezarlarını ziyaret eder.
Türkiye Bulunan Kiliselerin Noel Gelenekleri
Ermeni Apostolik Kilisesi Noel Etkinlikleri
Türkiye’deki en büyük Hristiyan grup olan Ermeniler Noel’i 6 Ocak tarihinde kutlarlar. Tebrik şekli: Krisdos Dzınav yev haydnetsav! (Mesih doğdu ve belirdi) ve Orhnyal e Dzınuntı yev Haydnutyunı Krisdosi! (Mesih’in doğuşu ve belirişi mübarektir), veya Mutlu Noeller!
Rum Ortodoks Kilisesi Noel Etkinlikleri
Rumlar Noel’i 25 Aralık tarihinde kutlarlar. Tebrik şekli: Kala Hristuyenna! (Mesih’in doğumu kutlu olsun) Καλά Χριστούγεννα veya Mutlu Noeller!.
Süryani Kilisesi Noel Etkinlikleri
Süryaniler Noel’i 25 Aralık tarihinde kutlarlar. Tebrik şekli: Yaldo Brikho!
Katolik Kilisesi Noel Etkinlikleri
Levantenler Noel’i 25 Aralık tarihinde kutlarlar. Tebrik şekli: Mutlu Noeller!
Hıristiyan Olmayan Toplumlarda Noel
Noel Hindistan ve Malezya gibi hıristiyanların azınlıkta olduğu birçok ülkede resmi tatil olarak kabul edilmektedir. Suriye gibi bazı Müslüman ülkelerin vatandaşları da İsa’nın doğumunu kutlarlar. Türkiye’deki Müslümanlar, İsa’nın doğumunu kutlamazlar. Aslında Türkiye’de noel kutlanmaz, yılbaşı kutlanır. Bununla birlikte birçok Türk vatandaşı 31 Aralık’taki Yılbaşı gecesini, Hıristiyanların Noel kutlamalarına benzer şekilde (hindi yiyerek, Yılbaşı ağacı süsleyerek, Noel Baba’lı kartlar göndererek vs.) kutlarlar. Bu kutlamaların genelde bir dini içeriği yoktur. Sadece eğlenmek amacıyla kutlanır.