Özet: “Element Nedir? Element Ne Demektir?” başlıklı yazımızda Element nedir, Element ne demektir, Element kelimesinin tanımı, Element kelimesinin eş anlamlısı, Element kelimesinin ingilizce karşılıkları, Elementlerin özellikleri, Elementlerin yapısı Element ile ilgili atasözleri, deyimler gibi Element hakkında detaylı bilgileri bulacaksınız.
Element Tanımı
Element kelimesi Almanca kökenli bir kelimedir ve Element kelimesinin anlamı Türk Dil Kurumu (TDK) sözlüğünde aşağıdaki şekildedir;
isim, kimya Kimyasal yöntemlerle ayrıştırılamayan veya bileşim yoluyla elde edilemeyen madde
“Grafit ve elmas, karbon elementinin iki değişik biçimidir.”
Element Eş Anlamlısı ve Zıt Anlamlısı
Element kelimesini eş anlamlı karşılığı aşağıdaki gibidir;
- Element kelimesinin eş anlamlı karşılığı bulunmamaktadır.
Element kelimesini zıt anlamlı karşılığı aşağıdaki gibidir;
- Element kelimesinin zıt anlamlı karşılığı bulunmamaktadır.
Element İngilizcesi
Element kelimesinin İngilizce karşılıkları ise aşağıdaki gibidir
- Element – element
Element İle İlgili Atasözleri ve Deyimler
Element kelimesi ile ilgili atasözü ve deyimler aşağıdaki gibidir;
- Element kelimesinin geçtiği herhangi bir atasözü veya deyim bulunamamıştır.
Element Hakkında Detaylı Bilgi
Element, aynı cins atomlardan oluşan ve kimyasal yollarla kendinden daha basit ve farklı maddelere ayrılamayan saf maddelere verilen isim.
Kimyasal elementler aynı atom numarasına sahipdirler. Atom numarası atomdakiproton sayısını (cekirdek yükünü) gösteren sayıdır. Bir elementin böylece tüm atomlarında aynı sayıda proton bulunur. Proton sayıları aynı, nötron sayısı (kütle numaraları (= proton sayısı + nötron sayısı)) farklı atomlara izotop denir.
Toplam 118 adet element bulunmuştur. Bunların 94 tanesi Dünya üzerinde doğal olarak bulunmaktadır. 80 adet element sabit izotopa sahiptir. Bu elementler, atom numarası 43 ve 61 (teknetyum ve prometyum) dışında atom numarası 1’den 82’ye kadar olan atomlardır. Atom numarası 83 ve daha fazlası olan atomlar (bizmut ve fazlası) kesinlikle sabit değildirler ve radyoaktif özellikler barındırırlar. Atom numarası 83’ten 94’e kadar olanlar sabit değillerdir.
İnsan vücudunda elementler
Bir element insan vücudunda yüzde miligram mertebesinde bulunursa bu elementemakroelement (majörelement, plastik element) denir. Diğerlerine nazaran daha az oranda (yüzde mikrogram mertebesinde) bulunanlara ise izelement (oligoelement, minörelement, katalitik element) adı verilir. Minörelementler genellikle enzim, hormon gibi vücutta önemli fonksiyonu olan maddelere bağlı olarak görev yaparlar.
İyon halinde bulunanlar
Na+, K+, Ca2+, Mg2+, Cl–, HCO3–, PO43-, HPO42- gibi iyonlar halinde bulunurlar. Elektrolit dengeyi sağlarlar. Ayrıca vücutta su dengesinin ve osmotik basıncın ayarlanması iyon halindeki elementlerle sağlanır.
Kompleks Halinde Bulunanlar
Hemoglobinde, miyoglobinde demir (Fe) bulunur, çeşitli enzimlerin yapısında da metal iyonları bulunmaktadır. Bunların haricinde silisyum (Si), alüminyum (Al), kalay (Sn) ve arsenik (As) de az miktarda bulunabilir. Kurşun (Pb) ve kadmiyum (Cd) da yiyecek kapları ve kirli hava ile vücuda girebilir.
1 H Hidrojen
2 He Helyum
3 Li Lityum
4 Be Berilyum
5 B Bor
6 C Karbon
7 N Azot
8 O Oksijen
9 F Flor
10 Ne Neon
11 Na Sodyum
12 Mg Magnezyum
13 Al Alüminyum
14 Si Silisyum
15 P Fosfor
16 S Kükürt
17 Cl Klor
18 Ar Argon
19 K Potasyum
20 Ca Kalsiyum
21 Sc Skandiyum
22 Ti Titanyum
23 V Vanadyum
24 Cr Krom
25 Mn Mangan
26 Fe Demir
27 Co Kobalt
28 Ni Nikel
29 Cu Bakır
30 Zn Çinko
31 Ga Galyum
32 Ge Germanyum
33 As Arsenik
34 Se Selenyum
35 Br Brom
36 Kr Kripton
37 Rb Rubidyum
38 Sr Stronsiyum
39 Y İtriyum
40 Zr Zirkonyum
41 Nb Niobyum
42 Mo Molibden
43 Tc Teknesyum
44 Ru Rutenyum
45 Rh Rodyum
46 Pd Paladyum
47 Ag Gümüş
48 Cd Kadmiyum
49 In İndiyum
50 Sn Kalay
51 Sb Antimon
52 Te Tellür
53 I İyot
54 Xe Ksenon
55 Cs Sezyum
56 Ba Baryum
57 La Lantan
58 Ce Seryum
59 Pr Praseodim
60 Nd Neodimyum
61 Pm Prometyum
62 Sm Samaryum
63 Eu Evropiyum
64 Gd Gadolinyum
65 Tb Terbiyum
66 Dy Disprozyum
67 Ho Holmiyum
68 Er Erbiyum
69 Tm Tulyum
70 Yb İterbiyum
71 Lu Lutetyum
72 Hf Hafniyum
73 Ta Tantal
74 W Volfram
75 Re Renyum
76 Os Osmiyum
77 Ir İridyum
78 Pt Platin
79 Au Altın
80 Hg Cıva
81 Tl Talyum
82 Pb Kurşun
83 Bi Bizmut
84 Po Polonyum
85 At Astatin
86 Rn Radon
87 Fr Fransiyum
88 Ra Radyum
89 Ac Aktinyum
90 Th Toryum
91 Pa Protaktinyum
92 U Uranyum
93 Np Neptünyum
94 Pu Plütonyum
95 Am Amerikyum
96 Cm Küriyum
97 Bk Berkelyum
98 Cf Kaliforniyum
99 Es Aynştaynyum
100 Fm Fermiyum
101 Md Mendelevyum
102 No Nobelyum
103 Lr Lavrensiyum
104 Rf Rutherfordiyum
105 Db Dubniyum
106 Sg Seaborgiyum
107 Bh Bohriyum
108 Hs Hassiyum
109 Mt Meitneriyum
110 Ds Darmstadtiyum
111 Rg Röntgenyum
112 Cn Kopernikyum
113 Uut Ununtriyum
114 Fl Flerovyum
115 Uup Ununpentiyum
116 Lv Livermoryum
117* Uus Ununseptiyum
118 Uuo Ununoktiyum
Elementlerin özellikleri
Elementlerin özellikleri, büyük ölçüde atomunun büyüklüğü ve elektronik yapısına bağlıdır. Bu yüzden her bir elementin özelliği diğerinden çok farklı olabilir. Mesela; helyumun erime noktası -271,4°C(29,6 atm’de), kaynama noktası ise -268,98°C’dir. Tungsten (volfram) elementinin ise erime noktası 3370°Cve kaynama noktası 5900°C’dir. Hidrojenin bir atmosfer basınçta ve 0°C’deki yoğunluğu 8,986.10 -5 g/cm 3 iken, iridyum ve osmiyumun yoğunluğu 22,8 g/cm 3 tür. Yani iridyumun yoğunluğu aynı şartlarda (basınç ve sıcaklıkta) hidrojenin yoğunluğunun yaklaşık 253.000 katıdır. Periyodik cetvelde aynı periyodda bulunan elementlerin özellikleri düzenli bir şekilde değişir. Mesela, erime noktası soldan sağa gidildikçe azalır.
Elementlerin içinde hakiki metal 77 tanedir. Bunlar elektrik ve ısıyı iyi naklederler. Buharları tek atomlu olup, bileşiklerinde daima (+) değerlikli olurlar. Metal olmayan, yani ametal olan element sayısı 17’dir. Fiziki özellikleri metallerin aksidir. Necip gazlar müstesna diğer ametaller gaz halinde iki atomludurlar. Bileşiklerinde eksi ve artı değerlikli olabilirler. Fluor daima eksi değerliklidir. Oksijen de fluor ile olan bileşiği hariç bütün bileşiklerinde eksi değerliklidir.
Bir de yarımetaller vardır ki, bunlar bazı durumlarda metal, bazı durumlarda ise ametal gibi hareket ederler. Beş tane element de sıvı haldedir. Bunlar Civa (E.N. -38,4°C), Galyum (E.N. 29,8°C), Sezyum (E.N. 28,7°C), Fransiyum (E.N. 27°C) ve Brom (E.N. -7,2°C) dur.
Elementlerin yapısı
Elementlerin en küçük parçası atom olup, atom bir çekirdek ve bu çekirdeğe çeşitli uzaklıklarda bulunan elektronlardan meydana gelmiştir. Protonun kütlesi, nötronun kütlesine hemen hemen eşit olup, kütleleri yaklaşık 1,67.10 -24 gramdır. Çekirdek, atomun toplam hacmi yanında ihmal edilecek kadar küçük olup, pozitif elektrik yüklüdür. Pozitif elektrik yükü protondan gelmektedir. Proton (+1) elektrik yüklü olmasına rağmen, nötron yüksüz (nötr)dür. Çekirdekteki nötron sayısı ya proton sayısına eşit veya fazladır. (Nötronu olmayan tek element hidrojendir.) Bir elementte (serbest haldeyken) proton sayısı elektron sayısına eşittir. Elektronun kütlesi protonun kütlesinin yaklaşık 1840’ta biri kadar olup, elementin kütlesi yanında yok denecek kadar azdır. Elektronun elektrik yükü (-1) olduğundan, element serbest haldeyken nötr olarak kabul edilir. Elementin proton sayısı atom numarasına eşittir. Elementin sembolünün altında gösterilir. Mesela 20 Ca hali kalsiyum atomunun atom numarasının 20 olduğunu ve aynı zamanda, proton ve elektronun 20’şer tane olduğunu ifade eder. Atom numarasının değişmesi mümkün değildir. Değiştirilebilirse, yeni bir element meydana gelir. Proton ve nötron sayılarının toplamı, kütle numarasını verir ve sembolün üst kısmında gösterilir. Bir elementin atom numarası sabit olduğu halde kütle numarası değişik olabilir.
İzotop
Atom numarası aynı, kütle numarası farklı olan, aynı sembolle gösterilen ve benzer kimyasal-fiziksel özelliklere sahip elementlere izotop elementler denir. Kütle farkı nötron sayısından meydana gelmektedir. Mesela, atom numarası 50 olan (50 proton) kalayın tabiatta 10 tane izotopu vardır. Kalay elde edildiği zaman, bu on izotopu bir arada elde edilir ve izotoplarının yüzde oranları belirlidir. Klor gazı tabiatta 17 Cl 35 (% 75,5) ve 17 Cl 36 (% 24,5) izotoplarını ihtiva eder. Bu izotopların ortalaması klor elementinin atom ağırlığını verir ki, hesaplarda bu rakam kullanılır.
Bir elementin, elde edildiği kaynak ne olursa olsun, izotoplarının yüzde oranı sabit olmasına rağmen, nadiren bazı elementlerinki farklı olabiliyor. Mesela Bor’un ( 5 B 10 ) ve ( 5 B 11 ) şeklinde 2 izotopu vardır.
Elde edildiği kaynağa bağlı olarak bu izotopların yüzdesi sıra ile % 18,98-% 18,55 ve % 81,02-% 81,55 olabiliyor. Berilyum, fluor, fosfor, kobalt, arsenik, iyot, altın gibi bazı elementlerin izotopları yoktur. Tabii olarak meydana gelen elementlerin 259 tane kararlı izotopu olduğu halde, izotopu kararlı olmayan 65 tane tabii element vardır. 1100’den fazla kararsız (radyoaktif) izotop vardır.
Elementlerin elektron düzeni: Element atomunun elektronları, atomun çekirdeği etrafında belirli kaidelere bağlı olarak yerleşir. Bu kaideler kuvantum teorisi ile açıklanmıştır. Bu teoriye göre çekirdek dışındaki bir elektronun 4 kuvantum sayısı vardır. Pauli prensibine göre bir atomda bulunan iki elektronun en azından bir kuvantum sayısı farklı olmalıdır. Mesela bir orbitalde ancak iki elektron bulunabilir. Bu iki elektronun üç kuvantum sayısı aynı olduğu halde, spin (dönme impulsu) kuvantları farklıdır. Yani birbirinin aksi yöndedir. Kuvantum sayıları:
1. Prinsipal (baş veya asli) kuvantum sayısı (n): Bu kuvantum sayısı elementin atomundaki enerji seviyelerini gösterir. Bu enerji seviyeleri 1,2,3,4,… olarak sıralanmış olup, n= 1 için K, n= 2 için L, n= 3 için M şeklinde; K,L,M,N,O,P ve Q harfleriyle sembolize edilirler ve yedi tanedir. Bunların her biri bir tabaka (zarf) olup, bulundurabileceği elektron sayısı 2.n 2 formülüyle belirlenir. Buna göre n = 1 için 2.1 2 = 2, n = 2 için 2.2 2 = 8, n = 3 için 2.3 2 = 18 elektron bulunabilir. K en düşük enerji seviyesi, Q da en büyük enerji seviyesidir. Buna göre elektronlar çekirdekten uzaklaştıkça, yani kuvantum sayısı büyüdükçe enerji seviyeleri de büyümektedir.
2. Azımutal (tali) kuvantum sayısı (1): Bu sayı K, L, M vs. tabakalarındaki alt tabakaları gösterir. Her asli (baş) kuvantum sayısına karşılık olarak 0,1,2,3,… n-1 sayılarını alırlar ki, bu sayılar sıra ile s,p,d ve f harfleriyle gösterilir. Bu harfler elementlerin analizlerinde kullanılan spektroskopik terimlerin baş harfleridir. s = sharp, p = principal, d = diffuse ve f = fundamental.
Her tabakanın (zarfın) asli sayısı kadar alt tabakası vardır. Bir tabaka içinde en düşük enerji seviyesi s, en yüksek de f’dir.
n = 1 için 1= 0 olup ls orbitali
n = 2 için 1= 0; 1 olup 2s, 2p orbitali
n = 4 için 1= 0; 1;2;3 olup 4s, 4p, 4d ve 4f orbitali vardır.
Genel olarak s enerji seviyelerinde 1 çift, p’de 3 çift, d’de 5 çift ve f’de 7 çift elektron bulunabilir. Bu elektron çiftlerinin her biri uzayda farklı yönelime malik olup, bir orbital (yörünge) meydana getirir. 3. Manyetik kuvantum sayısı (m): Bu kuvantik sayı alt tabakaların bir manyetik alandaki yönelmesini belli eder.
4. Spin kuvantum sayısı (Ms veya s): Bu kuvantik sayı, elektronun kendi etrafında dönmesini ifade eder ve +1/2 ve -1/2 değerlerini alır.
Sözlükte “element” ne demek?
Kimyasal çözümlemeyle ayrıştırılmayan ya da bireşim yoluyla elde edilemeyen madde.
Cümle içinde kullanımı
Grafit ve elmas, karbon elementinin iki değişik biçimidir.