Kısaca Erozyon Nedir?
Doğal afetlerden olan ve diğer bir adı aşınım olan erozyon, yer kabuğunu meydana getiren kayaçların bir yerden başka bir yere taşınması olayıdır. Ama her doğal afette olduğu gibi erozyon içinde bazı önlemler alınarak zarar en aza indirilebilir. İşte erozyondan korunmanın yöntemleri.
Diğer ismi Aşınım olan erozyon nedeni ile 110 ülke, çölleşme tehlikesi altındadır. Birleşmiş Milletler Çevre Programı’nın yaptığı araştırmaya göre çölleşme ve erozyonun önüne geçebilmek için yılda 40 milyar dolardan fazla harcama yapılması gerekiyor. Eğer erozyon, doğal olaylar sonucu gerçekleşirse doğal döngü yaşanan kayıpları telafi edebiliyor. Ama erozyonun sebebi insan olunca telafisi mümkün olmuyor. Erozyon nedeni ile tarımsal alanlardaki verimde ciddi oranda düşmekte.
Erozyon Çeşitleri
Su Erozyonu
Erozyon türleri arasında en etkili olanı su erozyonudur. Bu erozyonda yağmur damlaları toprağı aşındırarak erozyona sebep olur. Ayrıca yeryüzünde akış halinde olan sularda yine erozyona sebep olmakta. Su erozyonu ise yine birden fazla türe sahiptir. Bunlar:
- Damla erozyonu
- Yüzey akış erozyonu
- Oluk erozyonu
- Yarıntı erozyonu
- Akarsu yataklarının yarattığı erozyon
Rüzgâr Erozyonu
İsminden de anlaşılacağı gibi rüzgarın etkisi ile toprağın aşınması olayına rüzgar erozyon denilmektedir. Ülkemizde az da olsa rüzgar erozyonu görülmektedir. Rüzgar erozyonununda türleri vardır. Bunlar:
- Hava akımı ile uçma
- Yüzeyde sürüklenme
- Sıçrama
Diğer Erozyon Çeşitleri
- Tünel erozyonu
- Sivri tepe erozyonu
- Korunmuş sütun erozyonu
- Kütle hareketleri
Erozyonun Faydaları Var mı?
Erozyonu bir felaket olarak tanımlayabiliriz ama erozyon sonucu oluşan peri bacaları bulunduğu bölge için doğal bir güzellik olarak kalıyor. Eğer turizm açısından erozyona bakarsak faydası var denilebilir.
Erozyon ve Türkiye
Ülkemizdeki toprakların %90’ı su erozyonuna maruz kalırken %1’i ise rüzgar erozyonuna maruz kalmakta. Türkiye’de erozyon nedeni ile her yıl 500 milyon ton verimli topraklar kaybedilmektedir. Ayrıca tarım topraklarındaki su erozyonu oranı ise %75 civarındadır.
Erozyon Nedenleri Nelerdir?
Erozyonun sebebi doğal olayların bir sonucudur. Yani dünyanın başlangıcından beri erozyon her zaman gerçekleşmiş doğal bir olaydır. Erozyon, her ne kadar doğal yolla gerçekleşse de insanların etkisi sonucu daha çok erozyon olmaktadır. İnsanların etkisi ile meydana gelen erozyonlara ise HIZLANDIRILMIŞ EROZYON denir.
İnsanların etkilerinden bahsedecek olursak erozyonu meydana getiren olayları hızlandıracak girişimlerde bulunmalarıdır. Yani bir erozyon, toprağın aşınıp taşınması ile olur. Eğer insanlar toprağın aşınıp taşınmasını hızlandırırsa o zaman erozyonlar daha sık olur. Bu nedenle insanlar, tam aksine erozyonu önleyecek girişimlerde bulunmalıdır.
Örneğin bitki örtüsü erozyon için bir set görevi görür ve toprağın aşınmasını ve taşınmasını önler. Ayrıca tarım arazilerinde bulunan anızlarda (tarız arazilerinde biçilmiş ekinlerden geriye kalan kök ve saplara anız denir) özellikle tarım arazileri için önemli bir önleyici etkendir. Bitki örtülerinin yakılması veya yok edilmesi, anızların çiftçiler tarafından ateşe verilerek yakılması, yaşanan orman yangınları ve insanlar tarafından yok edilen ormanlarda yine erozyona davetiye çıkaran etkenlerdir.
Bir diğer etken ise akarsu, göl ve derelerdir. Yeryüzeyindeki bu sular, toprağı aşındırarak taşınmasına sebep olurlar. Çünkü suyun aşındırma gücü çok yüksektir. Bunu deniz dibindeki taşların yuvarlak olmasından anlayabiliriz. Çünkü deniz dibindeki taşlar ne kadar sert olurlarsa olsunlar suyun aşındırma gücü sonucu yuvarlaklaşırlar.
Erozyona Etki Eden Faktörler Nelerdir?
Erozyon, dünyanın her yerinde aynı riske sahip değildir. Erozyona daha müsait bölgeler vardır. Bunun ise birden fazla nedeni vardır. Yani erozyona etki eden etkenlere göre bir bölgenin erozyon riski değişir.
1 – İklim: Yağış yoğunluğu, yağışın süresi ve dağılımı, rüzgarın etkisi ve sıcaklık.
2 – Topografya: Eğim dikliği, eğim uzunluğu, mikro-relief, eğim şekli, havza büyüklüğü ve şekli ve yöney.
3 – Toprak özellikler: Fiziksel ve kimyasal özellikler.
4 – Bitki örtüsü
5 – İnsan faktörü
Erozyondan Korunmanın Yolları Nelerdir?
- Tahrip olan ağaç ve bitki örtüsünün en az iki misli olacak şekilde yenilemelidir.
- Orman yangınlarına karşı hassas ve tedbirli olunmalıdır.
- Akarsu kenarlarında, dik yamaçlarda ve eğimli yüzeylerde, kök yapısı sağlam, ortama uyum sağlayabilecek ağaçlandırma, set çekme çalışmaları yapılmalıdır.
- Doğal park alanlarını çoğaltılmalıdır.
- Meyilli arazilerde toprağı merdiven şeklinde yapmak. Bir diğer adı teras (kanal terası, sırt terası, seki terası) yöntemi.
- Yağmur damlalarının toprağa darbesi azaltılmalı.
- Yüzey akış hızı azaltılmalı.
- Rüzgâr hızı azaltılmalı. Bunun için ağaçlar ekilmelidir.
- Rüzgârın toprak parçacıklarına etkisi azaltılmalı.