Kimyasal Tepkimelerin Hızları
Bir kimyasal tepkime sırasında birim zamanda tepkimeye girenlerin derişimindeki azalma ya da tepkimeden çıkan ürünlerin derişimindeki artma miktarına Tepkime Hızı denir. Yani bir kimyasal reaksiyonun meydana gelme hızı diyebiliriz. Buna en basit örnek olarak demirin paslanması ile bir kağıt parçasının yanması verilebilir. Paslanma uzun bir süre içinde gerçekleşirken kağıt parçası çok kısa süre içinde gerçekleşmektedir. Eğer buradan bir formül çıkarmaya çalışırsak reaksiyonun hızı madde miktarındaki değişimin zamana bölümüdür. Ya da birim zamanda oluşan madde miktarı.
Kimyasal Tepkime Hızını Etkileyen Faktörler
Yukarıda da verdiğimiz örnekte demirin paslanması ve kağıt parçasının yanması tepkimelerinin hızları farklıdır. Buna neden olan bazı faktörler vardır. Bunlar: sıcaklık, basınç, derişim, karıştırma, yüzey alanı ve katalizör.
1 – Sıcaklık
Sıcaklık arttıkça moleküllerin hızları da artar. Böylece gerçekleşen çarpışma sayısı da artmaktadır. Bunun sonucu olarak daha fazla isabetli çarpışma olacağı için tepkime hızı artar. Bu bağlantı, Arrhenius denklemi ile açıklanmaktadır.
2 – Basınç
Eğer tepkimeye giren maddeler gaz halinde ise o zaman tepkimenin hızı basınç arttıkça artar. Çünkü basınç artarsa gazların derişimi de artar. Katı ve sıvı maddelerde basıncın tepkime hızına etkisi gazlara kıyasla çok küçüktür.
3 – Derişim
Kimyasal tepkimeye giren maddelerin derişimleri arttıkça moleküllerin çarpışma hızları da artacaktır. Bu nedenle derişim arttıkça kimyasal tepkime hızı da artar. Bu olay, Çarpışma Teorisi ile detaylı olarak açıklanmaktadır.
4 – Karıştırma
Eğer tepkime heterojen bir tepkime ise kimyasal tepkime hızı, karıştırma ile ciddi anlamda artacaktır.
5 – Yüzey Alanı
Eğer bir maddenin yüzey alanı büyük ise tepkime hızı da o kadar hızlı olur.
6 – Katalizör
İlk olarak katalizör ne demek onu açıklayalım. Tepkimeye giren ve tepkimeden değişmeden çıkan ama tepkimenin hızını etkileyen maddelere katalizör denilmektedir. Eğer tepkimeye giren katalizör maddesi hızı artırıyorsa pozitif katalizör, hızı düşürüyorsa negatif katalizör denir.