Özet: “Deyim Nedir? Deyim Ne Demektir? Anlamı” başlıklı yazımızda Deyim nedir, Deyim ne demektir, Deyim kelimesinin tanımı, Deyim kelimesinin eş anlamlısı, Deyim kelimesinin ingilizce karşılıkları, Deyim ile ilgili atasözleri ve deyimler ve Deyim hakkında detaylı bilgileri bulacaksınız.
Deyim Tanımı
Deyim kelimesinin anlamı Türk Dil Kurumu (TDK) sözlüğünde aşağıdaki şekildedir;
isim Genellikle gerçek anlamından az çok ayrı, kendine özgü bir anlam taşıyan kalıplaşmış söz öbeği, tabir
“Bu deyim seni korkutmasın. Çünkü fazlasıyla basit bir şeyden bahsediyorum.” – İ. O. Anar
Deyim Eş Anlamlısı ve Zıt Anlamlısı
Deyim kelimesini eş anlamlı karşılığı aşağıdaki gibidir;
- Deyim – tabir
Deyim kelimesini zıt anlamlı karşılığı aşağıdaki gibidir;
- Deyim kelimesinin zıt anlamlı karşılığı bulunmamaktadır.
Deyim İle İlgili Atasözleri ve Deyimler
Deyim kelimesi ile ilgili atasözü ve deyimler aşağıdaki gibidir;
- Deyim kelimesinin geçtiği herhangi bir atasözü veya deyim bulunamamıştır.
Deyim İle İlgili Birleşik Sözler
Deyim kelimesi ile ilgili birleşik sözler aşağıdaki gibidir;
cebirsel deyim
Deyim İngilizcesi
Deyim kelimesinin İngilizce karşılıkları ise aşağıdaki gibidir
- Deyim – expression, locution
Deyim Hakkında Detaylı Bilgi
Deyim, dil biliminde, kavramları, durumları hoşa giden bir anlatımla ya da özel bir yapı ya da söz dizimi içinde belirten ve çoğunlukla gerçek anlamlarından ayrı anlamlara gelen sözcüklerdenoluşan kalıplaşmış sözcük topluluğu ya da tümcedir. İki veya daha çok sözcükten kurulu bir çeşit dil ifadesi olan deyimler, duygu ve düşünceleri dikkati çekecek biçimde anlatan ad, önad,belirteç, yalın ve birleşik eylem görünüşlü dilsel yapılardır. Ya tam bir tümcedirler ya da bir söz öbeğidirler.
Köken Bilimi
Deyim sözcüğü Türkiye Türkçesinde ortaya çıkmıştır. Bu sözcükten önce onun yerine Arapça kökenli “tabir” sözcüğü kullanılmaktaydı. Öz Türkçe kökten gelen deyim sözcüğü, demek eylemininde- kökünden, eylemden ad türeten -im yapım eki kullanılarak; y kaynaştırma harfi yardımıyla türetilmesiyle oluşmuştur.[1] Terim anlamı dışındaki en yalın haliyle deyim “denen şey”, “denmiş şey” anlamlarındadır.
Deyimlerin Özellikleri
- Atasözleri gibi kalıplaşmış oldukları için çoğunlukla, bir deyimin sözcükleri değiştirilip yerlerine – eş anlamlı da olsa – başka sözcükler konulamaz ya da söz dizimi bozulamaz.
- Atasözleri gibi kısa ve özlü anlatım araçlarıdır.
- Deyimler herhangi bir kavramı çekici bir biçimde belirtmeyi, ortaya koymayı amaçlar.
- Deyimin bütününden çıkan anlam her zaman deyimi oluşturan sözcüklerin gerçek anlamlarından farklı değildir.
- Deyimlerin söz dizimi bozulamazsa da, söylendiği duruma göre adıllar ve kişilere göre çekimler değişebilir.
- Aynı dildeki deyimler, farklı bölgelerde farklı sözcüklerle söylenebilir.
- Bir dildeki deyimler, o dili konuşan ulusun kültür birikimini ve değerlerini barındırır.
Diller Arası Çeviri
Çoğunlukla gerçek anlamları dışında kendilerine özgü anlamlara gelen deyimler, karşılık gelen sözcükler ve aynı dil bilgisi biçimleriyle başka dillere çevrilemezler. Gerçek anlamındaki deyimler ise çevrilebilir. İki durumda da genellikle çeviri diğer dilde bir anlam ifade etmez. Çünkü, dillerdeki her deyim bir kültür birikiminin sonucunda oluşmuştur. Aynı anlamı verilebilse bile, diğer dilde deyimin hoşa gitme, çekicilik özellikleri sağlanamaz.
Deyim ve Atasözü Arasındaki Farklar
- Deyim, bir kavramı belirtmek için üretilmiş özel bir anlatım kalıbıdır; atasözleri ise genel kural belirtme niteliğine sahip sözlerdir.
- Atasözünün amacı yol göstermek, ders ve öğüt vermek, ibret alınması için gerçekleri bildirmek iken, deyim herhangi bir kavramı çekici bir biçimde belirtmeyi, kolay anlaşılmayı sağlamayı amaçlar. Atasözleri gibi deyimlerin de dilin ortak kullanımına girme vasfı son derece yüksektir.
- Adından da anlaşılacağı üzere; atasözleri deyimlere göre genellikle, ilk kullanımından çok daha uzun süre sonra dile yerleşmiş söz öbekleri / söz kalıplarıdır.
- Her iki kavramın da tanımına giren bazı söz öbekleri bulunmaktadır.