Ekosistemdeki Canlı Faktörler (Biyotik Faktörler)
Ekosistemdeki canlı faktörler konusu 3 başlıkta toplanmaktadır. Bunlar üreticiler, tüketiciler ve ayrıştırıcılar. Ekosistemi etkileyen diğer bileşen ise cansız faktörlerdir. Biz burada canlı faktörleri ele alacağız. Bu canlı faktörlerin bir diğer adı ise Biyotik Faktörler’dir. Peki biyotik yani canlı faktörler ne demektir? Bir ekosistem içerisinde bulunan ve birbirlerini etkileyen canlıların tamamına canlı faktörler (biyotik faktörler) denilmektedir.
Ekosistemdeki Canlı (Biyotik) Faktörler
Ekosistemdeki canlı faktörler, ekolojik nişlere göre 3’e ayrılırlar. Bunlar;
1 – Üreticiler
2 – Tüketiciler
3 – Ayrıştırıcılar
1 – Üreticiler
Bir diğer ismi Ototrof Canlılar olan üreticiler, inorganik maddelerden organik madde sentezi yapabilen canlılardır. Bu canlılar, fotosentez ya da kemosentez olaylarını gerçekleştirerek kendi besinlerini yapmaktadırlar. Üreticilere örnek verecek olursak yeşil bitkiler, arkeler ve bazı protistler ile bazı bakteriler. Karasal ekosistemlerde en yaygın üreticiler bitkiler olup sucul ekosistemlerde ise algler ve siyanobakterilerdir.
Üreticiler, diğer canlıların besin ihtiyaçlarının yanı sıra atmosferdeki karbondioksit ve oksijen dengesini de korumaktadırlar. Üreticiler de besin üretirken kullanılan enerji kaynağına göre ikiye ayrılırlar. Bunlar Fotosentetik ototroflar ve Kemosentetik ototroflardır.
Fotosentetik Ototroflar demek ışık enerjisi yardımıyla fotosentez yapana üreticilerdir. Yeşil bitkiler, öglena, siyanobakteriler bu canlılara örnek verilebilir.
Kemosentetik Ototroflar ise bazı inorganik maddelerin oksidasyonu ile elde edilen kimyasal enerji yardımı sentez yapan üreticilerdir. Bazı bakteriler ve arkebakteriler örnek olarak verilebilir.
İLGİLİ YAZI: Ekosistemdeki Bozulmanın Sebepleri
2 – Tüketiciler
İsminden de anlaşılacağı gibi kendi besinlerini üretemeyen canlılardır. Bunlar ortamda bulunan hazır besinleri tüketirler. Diğer ismi Heterotrof canlılar olan tüketiciler, tükettikleri besinlere göre üçe ayrılırlar. Bunlar;
2-a) Herbivor yani otçul canlılardır. Bunlar üreticiler ile beslenirler. Koyun, keçi, at, tavşan örnek olarak verilebilir.
2-b) Karnivor yani etçil canlılardır. Bunlar diğer tüketicileri yiyerek beslenirler. Kaplan, Çita, Timsah örnek olarak verilebilir.
2-c) Omnivor yani hem etçil hemde otçul canlılar. Bunlar hem üreticiler ile hemde tüketiciler ile beslenen canlılardır. İnsan, ayı, karga örnek olarak verilebilir.
İLGİLİ YAZI: Ekosistemdeki Bozulmanın Sonuçları
3 – Ayrıştırıcılar
Bu canlı türleri, ölmüş bitkilerin, ölmüş hayvanların ve diğer organik atıkların üzerlerine sindirim enzimleri salgılarlar. Böylece bu atıklar parçalarına ayrılır ve ayrıştırıcılar da ihtiyaç duydukları organik maddeleri hücrelerine alırlar. Bu şekilde yaşamlarını sürdürürler. Ayrıştırıcıların bu şekilde beslenmeleri sonucu atmosfere karbondioksit ve amonyak verilir ve bu bileşikler de madde döngülerinde kullanılırlar.
Ayrıştırıcılara en iyi örnek maya ve küf mantarlarıdır. Ayrıca ayrıştırıcılar, hem karasal ekosistemin hemde sulu ekosistemin her basamağında olabilir.
İLGİLİ YAZI: Ekosistemdeki Madde Döngüsü ve Enerji Akışı
Doğadaki Ayrıştırıcı Sayısı Azalırsa
A- Ayrıştırıcılar doğayı temizleyen canlılar oldukları için azalmaları durumunda çevre kirliliği artar.
B- Madde döngülerine katkıları oldukları için azalmaları durumunda başta azot döngüsü olmak üzere bütün madde döngüleri yavaşlar.
C- Topraktaki inorganik madde bakımından fakirleşeceği için toprakta biriken organik madde miktarı artar.
D- İnorganik madde miktarı azalır.
E- Karbon ve azot miktarları azalır.
F- Bu tür canlıların olmaması demek ekosistemin yok olması demektir.
Bu yazımızda şu sorulara cevap vermeye çalıştık:
1 – Ekosistemi oluşturan canlı grupları hangileridir?
2 – Ekosistemdeki canlı faktörler nelerdir?
3 – Biyotik faktörler ne demektir?
4 – Ototrof canlılar ve heterotrof canlılar nedir?
5 – Herbivor, Karnivor ve Omnivor canlılar nedir?